HILVERSUM
Wereldomroep
Avrotros
Een libelle van staal en beton
In het groot insectenboek lees je, dat een libelle zich kenmerkt door haar virtuoze vlieggedrag, goed gezichtsvermogen en een complexe levenscyclus. Over de hele wereld vliegen er wel meer dan zesduizend soorten rond. Met vleugels van gemiddeld zo’n 90 millimeter wijd.
In Hilversum huist er een reuzen-libelle met vleugels van 90 meter. Opgetrokken uit beton, staal en glas. Dus zonder virtuoos vlieggedrag maar zeker met een complexe levenscyclus. Koningin Juliana opende een nieuw onderkomen van de Wereldomroep op 11 oktober 1961. Zij vergeleek de ranke vorm met die van een libelle.
Het werd een Rijksmonument. Hoezo eigenlijk?
Wereldomroep
Zo’n 70 jaar geleden had de ‘Wereldomroep’ behoefte aan een nieuw onderkomen. Groter dan de villa aan de ’s-Gravelandseweg en met eigen studio’s, om de hele wereld te kunnen bereiken met radio-uitzendingen. H.J. van den Broek, directeur van de Wereldomroep, was een enthousiast pleitbezorger van een nieuw onderkomen. Hij kende wel een architect, zijn broer J.H. van den Broek.
Niet de eerste de beste overigens. Samen met zijn compagnon J. B. Bakema vormde deze Van den Broek een beroemd architectenduo. Representanten van ‘Het Nieuwe Bouwen’, een systematische architectuur waarin de menselijke maat centraal staat. Bekende iconen van Het Nieuwe Bouwen zijn o.a. de Van Nelle fabriek en de Lijnbaan in Rotterdam en Zonnestraal en Grand Hotel Gooiland in Hilversum.
En zo kwam het dat Koningin Juliana een libelle zag in het nieuwe huis van de bijna 35-jarige Wereldomroep.
Het Nieuwe Bouwen
Maar wat is er dan zo bijzonder aan? Vanaf de weg is het pand nauwelijks te zien. De gevel is strak en onpersoonlijk, met veel glas, dat dan wel.
Het wonder vind je binnen. En het is zo vanzelfsprekend dat het niet eens opvalt als je niet weet waar je kijken moet. Het lijkt alsof er geen muren zijn die je opsluiten. De ruimte ademt licht en lucht en er is veel ruimte daarbinnen. Maar toch voel je je nergens klein of verloren. Het hele gebouw wordt gedragen door 68 zuilen, vanaf de kelder tot het dak. De gevels van staal en glas zijn als kant en klare elementen met grote kranen opgehesen en geplaatst. Architectuur volgens het principe van het ‘Nieuwe Bouwen’.
Architect Bakema zegt daar over: “Hoe kan de mens een individu zijn in een moderne industriële wereld met massaproductie en gelijkvormigheid”. Door in een gebouw de ruimte te scheppen voor het individu. Het wonder van het monument schuilt in 68 zuilen van beton die constructie dragen, maar de visie van de architect draagt de ruimte.
Gemeentelijk Monument


Foto’s
Bekijk het portret met onze ambassadeur
Verhalen
Wat was de wereldomroep?
De geschiedenis van de Nederlandse omroep voor het buitenland begint op 11 maart 1927 met uitzendingen naar Nederlands Indië door de korte golfzender. Op de avond van 31 maart 1927 boekt de zender een publicitair succes: Koningin Wilhelmina spreekt via de PCJJ de luisteraars in de koloniën toe.
In april 1940 biedt de minister de Tweede Kamer een wetsontwerp aan: een blauwdruk voor een nieuwe Wereldomroep. Dan breekt de oorlog uit. De Nederlandse regering besluit tot de oprichting van ‘Radio Oranje’ in Londen en de BBC stelt zendtijd en faciliteiten beschikbaar.
Terwijl de programma’s van Radio Oranje een steeds voornamere plaats innemen in bezet Nederland, denkt programmaleider Henk van den Broek aan de toekomst. Bij Koninklijk Besluit van 17 september 1944 wordt bepaald dat de radio in handen komt van de minister van Algemene Zaken, die vervolgens de verzorging van de uitzendingen zou opdragen aan de sub-sectie Radio van het militair gezag. Van den Broek, inmiddels kapitein, reist af naar bevrijd Eindhoven en start op 3 oktober 1944 de uitzendingen van ‘Radio Herrijzend Nederland’.
Op 24 mei 1945 werd het ‘Wereldprogramma’ voor Nederlanders in het buitenland, van voor de oorlog met hulp van de BBC hervat. Twee jaar later, op 15 april 1947, werd besloten tot de oprichting van de Stichting Radio Nederland Wereldomroep. Doelstelling van de radiozender was “Het samenstellen en voorbereiden van radioprogramma’s die bestemd zijn om buiten de landsgrenzen te worden ontvangen.”
Gedurende de jaren ’50 breidt de Wereldomroep haar bereik gestaag uit naar landen als Zuid-Afrika, Brazilië, Australië, Canada en Nieuw-Zeeland. Met name de ‘Groetenafdeling’ van de zender was in deze periode zeer populair, aangezien dit veel goedkoper was dan bellen naar het thuisfront.
Vanaf de jaren ’60 kwam de nadruk bij de zender echter steeds meer op de nieuws- en actualiteitenrubrieken te liggen. Onmiddellijk na de oplevering van het nieuwe pand kampte de Wereldomroep met ruimtegebrek. Het nieuwe onderkomen was oorspronkelijk groter ontworpen maar wegens geldgebrek niet helemaal gebouwd. Het zou nog twintig jaar duren eer het resterende deel van het oorspronkelijk ontwerp werd gerealiseerd. De beide architecten waren toen al overleden maar het bureau bestond nog en de uitbreiding werd in de oorspronkelijk stijl uitgevoerd.
In 2012 werd de Wereldomroep als uitzendorganisatie opgeheven.